Resort kultury planuje zmiany dotyczące kar za niszczenie zabytków. Podczas 17. Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach, dyrektor departamentu ochrony zabytków MKiDN Jakub Makowski zapowiedział, że założenia nowelizacji ustawy o ochronie zabytków powinny zostać przedstawione jeszcze w tym roku.
Jakie przepisy do zmiany?
Według przepisów obecnie obowiązujących, za niszczenie zabytków można otrzymać karę grzywny lub ograniczenia bądź pozbawienia wolności na okres do lat 8. Dla przykładu, właściciele zabytków, którzy podejmują jakiekolwiek działania bez wcześniejszych uzgodnień z konserwatorem mogą zostać ukarani karą od 500 do nawet 500 tys. zł.
Podczas 17. Europejskiego Kongresu Gospodarczego, który odbył się w Katowicach, dyrektor departamentu ochrony zabytków MKiDN Jakub Makowski przekazał informację, że 10 kwietnia 2025 r. został powołany zespół ds. nowelizacji ustawy o ochronie zabytków. Zapewnił, że zmiany dotyczyć będą właśnie kar za niszczenie zabytków lub działanie niezgodne z obowiązującymi przepisami. Według jego opinii obowiązujące kary mogą wydawać się dość niskie. Makowski zapowiedział jednocześnie, że założenia nowelizacji ustawy o ochronie zabytków MKiDN planuje zaprezentować podczas zaplanowanego na jesień kongresu konserwatorów zabytków. Naświetlił też kolejny problem, tj. fakt, że w gminnych i wojewódzkich rejestrach zabytków w Polsce znajduje się ok. 270 tys. zabytków, podczas gdy pracowników wojewódzkich urzędów ochrony zabytków jest zaledwie ok. 900.
Obywatelski projekt ustawy
Władysław Grochowski, prezes Grupy Arche, przedstawił własny projekt ustawy mający na celu ochronę zabytków nieruchomych. Podczas 17. EKG zapowiedział, że w najbliższym czasie rozpocznie zbieranie podpisów i zgłosi go do Sejmu RP jako projekt obywatelski. Projekt ten zakłada m.in. liberalizację procedur związanych z uzyskaniem decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych w przypadku inwestycji w obszarze zabytków. W dokumencie zapisano obowiązek regularnych przeglądów zabytków przeprowadzanych przez konserwatorów. Przeglądy te mają odbywać się raz na 3 lata. Dodatkowo konserwatorom przyznano szersze niż dotychczas uprawnienia w zakresie egzekwowania swoich decyzji. Według Grochowskiego przeglądy te pozwolą na systematyczną kontrolę zabytków, również pod kątem zachodzących w nich zmian. Uważa też, że wszystko jest przeregulowane, a zbyt dużo pracy papierowej oraz rozbudowane procedury powodują, że obecnie konserwatorzy nie mają czasu na pracę w terenie.
Na kongresie, oprócz Grochowskiego, swoje postulaty — które miałyby sprzyjać relacjom pomiędzy służbami konserwatorskimi a właścicielami zabytków — przygotowała także grupa ekspercka powołana przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków. Postulatów jest 21, a dotyczą one m.in. uproszczenia przepisów, cyfryzacji baz danych oraz rozwoju kompetencji służb konserwatorskich.
