Działalność i znaczenie spółdzielnie mieszkaniowych w Polsce to najnowsze opracowanie powstałe na zlecenie Obserwatorium Polityki Miejskiej. Jest to analiza tego typu podmiotów, oraz tego co obecnie mają one do zaoferowania. Choć ich rola wciąż ewaluuje, to nadal znaczna ich część odpowiedzialna jest za zarządzanie zasobami mieszkaniowymi, budynkami gospodarczymi, terenami zielnymi, ale też życiem kulturalnym i społecznym ich mieszkańców. Jaka jest obecna pozycja spółdzielni na rynku i czy mogą one stać się właściwym narzędziem do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych?
Czym charakteryzuje się współczesna spółdzielnia mieszkaniowa?
Spółdzielnie mieszkaniowe świetność przeżywały w latach 50., kiedy stały się głównym narzędziem w realizowaniu celów mieszkaniowych gospodarki centralnie sterowanej. Odpowiedzialne były wtedy za budowę całych osiedli z niezbędną infrastrukturą i wspieranie głównie pracowników. W latach 70. spółdzielnie były już głównym dostawcą mieszkań dla klasy robotniczej. W późniejszym czasie wprowadzono możliwość wykupienia mieszkań, czyli nabycia tzw. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
Na przełomie lat ich rola zaczęła maleć na rzecz innych podmiotów, takich jak wspólnoty mieszkaniowe, a ich nadrzędną rolę w sektorze budownictwa mieszkalnego przejęły firmy deweloperskie.
Współczesna spółdzielnia mieszkaniowa
Spółdzielnia mieszkaniowa jest to dobrowolne zrzeszenie dowolnej liczby osób, działających w interesie swoich członków, a głównym celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych osób należących do zrzeszenia oraz ich rodzin. Są to firmy prywatne, prowadzące działalność gospodarczą, jednak niezarabiające na usługach i działaniach na rzecz członków. Wyróżniającą je cechą jest zasada jednego głosu na każdego członka, bez względu na jego wkład, a najważniejszym organem jest walne zgromadzenie, organizowane co najmniej raz w roku, które to podejmuje najważniejsze decyzje w formie uchwał.
Każda ze spółdzielni ma swój statut. Tym samym mogą się one znacznie od siebie różnić. Ponadto mogą one korzystać z preferencyjnych warunków przeznaczonych dla inwestycji społecznych, jednak przy zachowaniu procedur rynkowych, gdyż w swojej działalności łączą one w sobie cechy obu.
Według bazy REGON, w 2022 r. w Polsce funkcjonowało blisko 3,5 tys. spółdzielni mieszkaniowych.
Czym jest członkostwo w spółdzielni?
Zgodnie z definicją najważniejsi są członkowie zrzeszenia, którymi w świetlne obowiązującego prawa mogą być osoby fizyczne, jak i prawne (nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do mieszkania). Wszyscy członkowie mają prawo wglądu do sprawozdań i uchwał oraz do decydowania o najważniejszych działaniach zrzeszenia.
Dzisiejszy intensywny obrót nieruchomościami powodujący częste zmiany na liście członków utrudnia prowadzenie oficjalnych statystyk dotyczących liczby członków spółdzielni mieszkaniowych. Do tego dużą popularnością obecnie cieszy się kupowanie lokali w celach inwestycyjnych, a także najem. Tym samym wielu właścicieli lokali w nich nie mieszka i dlatego też nie angażuje się w podstawowe działania spółdzielni.
W 2018 r. spółdzielnie mieszkaniowe zyskały prawo do samodzielnego budowania mieszkań lokatorskich. Wielu uważa, iż są one gotowym narzędziem do walki z niedoborem mieszkań, gdyż łączą funkcję kooperatyw mieszkaniowych, czyli tworzenia nowych lokali na własne potrzeby, z ich efektywnym zarządzaniem.
